Filigrain
De term filigrain, oftewel filigraan, is een vorm van fijn goudsmeedwerk. Deze verfijnde techniek is voornamelijk terug te vinden in sieraden, gietijzeren trapleuningen maar ook poortdeuren, lampenkappen en balustrades. Filigraan is meestal gemaakt van gedraaid draad in zilver of goud. Eventueel met kleine metalen bolletjes. Deze draden en bolletjes zijn vaak in een motief aan elkaar gesoldeerd. Zo ontstaat er bijvoorbeeld een object wat op de oppervlakte van een metalen sierobject past. Filigrain is een verfijnde, sierlijk smeedtechniek ter verfraaiing van objecten en accessoires. Filigrain (of filigraan) is een combinatie van de Latijnse woorden: filum (draad) en granum (kleine kraal) Het woord werd filigrana in het Italiaans en filigrane in het Frans in de 17e eeuw Filigraintechniek is toe te passen op sieraden maar ook op ander (groter) smeedwerk.
De techniek van het maken van filigraine voorwerpen
De smid maakt eerst een raamwerk of een skelet van dikker draad om het voorwerp van stevigheid te voorzien. Tussen deze stevige draden komt een dunnere draad waarmee hij of zij het geraamte opvullen. De dunnere binnendraad bestaat uit twee nog dunnere draden die in elkaar gedraaid zijn door de smid. De dubbele draad die ontstaat wordt hierna platgewalst. Hierdoor blijft een ribbel zichtbaar op het dunne gedeelte. We noemen dit ook wel een ‘gekartelde kabel patroon’.
Filigranen sieraden
Filigrain in sieraden is vaak gemaakt van gedraaid draad in goud of zilver. De grote rekbaarheid van zilver heeft als voordeel dat het materiaal tot uiterst dunne draden getrokken kan worden. Al eeuwen zorgt deze eigenschap van zilver dat de zilversmid in staat is bijzondere fijne voorwerpen te maken. Door draden te trekken, twee draden zilver samen te draaien en weer te buigen of rollen ontstaan er prachtige vormen. Filigraan is populair in Indiaas en ander Aziatisch goudsmeedwerk. Het was zelfs ook populair in Frans, Portugees en Italiaans goudsmeedwerk vanaf 1660 tot het einde van de 19e eeuw.
Filigraan of Ajour?
De term ajour gebruikt men vaak in de bouwkunst waar het een rasterwerk is waarbij de gaten vaak uitgehakt, uitgezaagd of gestanst zijn. Ajour is een opengewerkt decoratief aardewerk maar ook houtsnijwerk of beeldhouwwerk. De opening wordt bij ajour meestal verkregen door het uithakken, ponsen of uitzagen. Soms gebeurt het ook door te gieten in een mal. Oosterse lampen duidt men vaak aan als filigraan lampen maar eigenlijk gaat het dan over ajour.
